Deprecated: preg_replace(): The /e modifier is deprecated, use preg_replace_callback instead in /home/ghasemto/domains/ghasemtorabi.ir/public_html/engine/classes/templates.class.php on line 62 Deprecated: preg_replace(): The /e modifier is deprecated, use preg_replace_callback instead in /home/ghasemto/domains/ghasemtorabi.ir/public_html/engine/classes/templates.class.php on line 66 Deprecated: preg_replace(): The /e modifier is deprecated, use preg_replace_callback instead in /home/ghasemto/domains/ghasemtorabi.ir/public_html/engine/classes/templates.class.php on line 66 Deprecated: preg_replace(): The /e modifier is deprecated, use preg_replace_callback instead in /home/ghasemto/domains/ghasemtorabi.ir/public_html/engine/modules/show.full.php on line 289 Deprecated: preg_replace(): The /e modifier is deprecated, use preg_replace_callback instead in /home/ghasemto/domains/ghasemtorabi.ir/public_html/engine/classes/comments.class.php on line 187 Deprecated: preg_replace(): The /e modifier is deprecated, use preg_replace_callback instead in /home/ghasemto/domains/ghasemtorabi.ir/public_html/engine/classes/comments.class.php on line 187 Deprecated: preg_replace(): The /e modifier is deprecated, use preg_replace_callback instead in /home/ghasemto/domains/ghasemtorabi.ir/public_html/engine/classes/comments.class.php on line 187 Deprecated: preg_replace(): The /e modifier is deprecated, use preg_replace_callback instead in /home/ghasemto/domains/ghasemtorabi.ir/public_html/engine/classes/templates.class.php on line 66 Deprecated: preg_replace(): The /e modifier is deprecated, use preg_replace_callback instead in /home/ghasemto/domains/ghasemtorabi.ir/public_html/engine/classes/templates.class.php on line 71 Deprecated: preg_replace(): The /e modifier is deprecated, use preg_replace_callback instead in /home/ghasemto/domains/ghasemtorabi.ir/public_html/engine/classes/templates.class.php on line 262
سایت علمی ورزشی استاد قاسم ترابی
برای برقراری ارتباط با مدیران وب سایت لطفا وارد بخش تماس با ما شوید.
تنها کاربرانی می توانند از تمامی امکانات وب سایت استفاده کنند که عضو شده باشند. برای عضویت در وب سایت روی کلمه ی عضویت کلیک کنید.
|
||||||
|
||||||
دکتر محمد حق شناس رییس هیئت پزشکی ورزشی استان گیلان علل درد زانو(Knee Pain) مفصل زانو یکی از مهمترین مفاصل بدن می باشد که سه استخوان ران(فمور),درشت نی(تیبیا) و استخوان کوچک کشکک(پاتلا) در ساختمان آن شرکت دارند.مفصل زانو خود شامل دو بخش مفصلی است که عبارتنداز: ۱-مفصل تیبیوفمورال(درشت نی-رانی) ۲-مفصل پاتلوفمورال(کشککی-رانی) مفصل تیبیوفمورال در انتقال وزن و حرکات زانو شرکت می کند و قسمت مهمتر مفصل زانو محسوب می شود.نقش اصلی مفصل پاتلوفمورال در انجام حرکات می باشد. عواملی که باعث ایجاد درد زانو می شوند شامل موارد ذیل می باشند: ۱ -آسیب های لیگامانی(رباط یا زردپی): چهار رباط مهم در مفصل زانو وجود دارند که باعث افزایش ثبات و پایداری زانو می گردند.این رباط ها بنام های رباط جانبی داخلی(MCL),جانبی خارجی(LCL),رباط متقاطع قدامی(ACL) و متقاطع خلفی یا پشتی(PCL) نامیده می شوند 2-صدمات عضلانی-تاندونی: مهمترین عضله ای که در زانو به خصوص آسیب های ورزشی درگیر می شود,عضله چهارسررانی یا کوادری سپس است. آسیب های عضلانی بنام استرین معروف است. ۳-آرتروز زانو: تخریب تدریجی غضروف مفصل که با افزایش سن تسهیل می گردد و تحت عنوان استئوآرتروز یا آرتریت پیری نیز نامیده می شود. ۴-آسیب منیسک داخلی یا خارجی. ۵-سندرم استرس پاتلوفمورال(PFPS): این سندرم که باعث آسیب غضروف زیر کشکک می شود,بیشتر در خانم های جوان شایع است.هر عاملی که باعث شود استخوان کشکک(پاتلا)در وضعیت خارجی تری نسبت به حالت طبیعی قرارگیرد,باعث سندرم استرس پاتلوفمورال(Patello Femoral Pain Syndrome)می گردد.اختلال در راستای اندامهای تحتانی(اختلالات بیومکانیکی اندام تحتانی)مثلا به علت ژنووالگوم,چرخش های بیش از اندازه ساق پا و... می تواند روند PFPS را تسهیل کند کوتاهی بسیاری از عضلات اندام تحتانی(مثل گاستروسولئوس,همسترینگ,عضله تنسورفاسیالاتا و کوتاهی ایلیوتیبیال باند),ضعف و آتروفی عضله واستوس مدیالیس اوبلیک(VMO) و... نیز باعث سندرم استرس پاتلوفمورال می گردد.وجود درد در ناحیه کشکک که با صدای کریپیتاسیون همراه است از علایم این سندرم می باشد.درد با افزایش فعالیت تشدید و با استراحت کاهش می یابد.فعالیت های چون دوزانو نشستن,چهارزانو نشستن و بالا و پایین رفتن از پله ها باعث افزایش درد می گردند.عدم درمان این سندرم منجربه کندرومالاسی می گردد. ۶-بیماری کندرومالاسی استخوان کشکک:
به نرم شدن و تغییرات تدریجی غضروف زیر کشکک,کندرومالاسی می گویند.در این بیماری به علت تغییرات تخریبی(دژنراتیو) درنهایت سطح غضروف دفورمه و تکه تکه می شود.کندرومالاسی در اثر ضربات مستقیم به کشکک و یا عدم درمان سندرم پاتلوفمورال ایجاد می گردد.درد ناحیه کشکک متغیر بوده و عموما با استراحت کاهش و با فعالیت تشدید می شود ۷-بورسیت زانو: به التهاب بورس بورسیت می گویند.بورس ها کیسه های کوچکی هستند که باعث کاهش اصطکاک و تسهیل حرکات بافت ها بر روی یکدیگر می شوند.چندین بورس در زانو وجود دارند و شایعترین بورسی که در زانو درگیر می شود"بورس جلوی کشکک"می باشد.این بورس بین استخوان کشکک و پوست قرار می گیرد. ۸-تاندونیت عضلات اطراف مفصل زانو: تاندونیت پاتلا در چند نقطه به وجود می آید.اگر در ناحیه فوقانی اتفاق بیفتد به تاندونیت کوادری سپس معروف است و اگر در ناحیه تحتانی پاتلا ایجاد شود بنام "تاندونیت پاتلا"که شایع تر است نامیده می شود.تاندونیت پاتلا یا زانوی پرشگران(Jumper Knee)بیشتر در ورزش هایی که با پرش های تکراری سروکار دارند اتفاق می افتد. ۹-کیست بیکر(Baker Cyst): کیست بیکر در دو حالت در قسمت پشت زانو ایجاد می شود: ۱-به علت بورسیت پشت زانو ۲-به سبب فتق پرده سینویال ۱۰-تغییر شکل ها یا دفورمیتی های مفصل زانو ۱۱-شکستگی هرکدام از استخوان های زانو هرچه شکستگی به مفصل نزدیکتر باشد,علایم بیمار(درد,تورم و محدودیت حرکات)افزایش می یابد. ۱۲-دررفتگی در مفصل زانو که بیشتر در ارتباط با مفصل پاتلو فمورال مطرح است.مفصل تیبیوفمورال به ندرت دچار دررفتگی می شود. ۱۳-همارتروز زانو که بیشتر در صدمات حاد و تروماهای شدید به علت پارگی عروق مفصل زانو ایجاد می شود.تجمع مایع خونی در مفصل منجر به درد و محدودیت شدید حرکات زانو می شود ۱۴-بیماری ازگود-اشلاتر:
درابتدا برجستگی(توبروزیته)استخوان تیبیا که در سنین پایین و رشد غضروفی است در این بیماری دچار التهاب,درد و تورم می شود و به تدریج با فعالیت زیاد و تکراری عضله چهارسر(کوادری سپس)که باعث کشیدگی و استرس مکرر تاندون پاتلا می گردد زمینه هرچه بیشتر استخوان سازی جدید را در ناحیه توبروزیته و قسمت پشتی تاندون پاتلا فراهم می کند. 15-استئو کندریت جداشونده(استئوکندریت دیسکان): در این بیماری تکه یا قسمتی از غضروف مفصلی همراه با استخوان زیرین آن به درون فضای مفصل انتقال می یابد.این تکه به صورت جسم آزاد(Loose Body)عمل می کند و باعث درد و اختلال در عملکرد حرکات مفصل می شود 16-بیماری آرتریت روماتویید: التهاب,تورم و درد از علایم بیماری محسوب می شود که به تدریج باعث ضخیم شدن پرده سینویال,تخریب غضروف مفصلی و درنهایت باعث تغییرشکل مفصل زانو می شود. 17-آرتریت نقرسی: در این بیماری به علت افزایش میزان اسداوریک بدن و رسوب آن به صورت بی اورات سدیم باعث تخریب مفصل مشود
بیماری نقرس بیشتر مفاصل کوچک دستها و پاها را درگیر می کند(به خصوص مفصل شست پا)و گاها باعث تخریب کپسول مفصل,رباط و غضروف مفاصل زانو و آرنج نیز می گردد. 18-دردهای ارجاعی از ناحیه کمر,مفصل ران یا مچ پا که ارتباطی با زمینه آسیب در زانو ندارند آسیب منیسک زانو و درمان صدمه و آسیب زانو در محل منیسک ها شایعترین صدمه دیدگی زانو محسوب می گردد و میزان شیوع آن 10000/61 نفر می باشد. مردان نسبت به زنان 5/2 برابر بیشتر دچار آن می شوند. سن شایع در مردان 40-31 سال و در زنان 20-11 سال می باشد. سالانه در دنیا 250000 عمل جراحی منیسک صورت می گیرد. آناتومی کاربردی:
مهمترین وظایف منیسک ها عبارتنداز:
شرح حال:
معاینه:
تصویربرداری:
درمان منیسک: فاز حاد:اغلب ضایعات منیسکها نیاز به جراحی دارند با این حال در تمام انواع صدمات منیسک در وهله اول درمان محافظتی را انجام می دهیم که شامل استراحت همراه با کاهش فعالیت، سرما درمانی با یخ و استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروییدی است..در این فاز انجام یک برنامه فیزیو تراپی با در نظر گرفتن سطح فعالیت فرد, سن , نوع و شدت و نیز مدت علایم سبب کاهش مایع جمع شده در مفصل، جلوگیری از تحلیل عضلانی، از بین رفتن ناراحتی و افزایش دامنه حرکات و حفظ حس عمقی مفصل می گردد بازگشت به مسابقه: آسیب رباط صلیبی(متقاطع) قدامی یا ACL مقدمه: درد زانو و آسیبهای ورزشی زانو در ورزشکاران شایع است .زانو بعد از مچ پا شایع ترین محل صدمات ورزشی است.صدمات رباط صلیبی قدامی یکی ازعلل شایع زانودرد حاد و مزمن است.جراحات این رباط مهم زانو عمدتاً ناشی از کاهش ناگهانی سرعت در هنگام دویدن و صدمات ورزشی تماسی که جزء چرخشی روی زانو دارند می باشد. همچنین ورزشهای تماسی می توانند ثانویه به کشیده شدن زانو, اعمال نیروهایی از سمت خارج به داخل زانو و یا باز شدن بیش از اندازه زانو (Hyper extension ) سبب صدمه دیدگی رباط صلیبی قدامی ( ACL ) شوند. صدمه دیدگی رباط ACL در سطح یکسانی از فعالیت در زنان بیشتر رخ می دهد و درصد قابل ملاحظه ای از صدمات زانو را تشکیل میدهد. حداقل 50% از افراد با آسیب ACL دچار آسیب همراه در منیسک زانو می شوند که منیسک خارجی مستعدتر به آسیب دیدگی است ( البته در آسیب دیدگی حاد ). در آسیب های مزمن رباط ACL معمولاً منیسک داخلی است که دچار آسیب همراه می شود. سالانه در آمریکا 95000 پارگی رباط ACL گزارش می شود.رباط صلیبی قدامی زانو ( ACL ) برای پایداری مفصل زانو در هنگام دویدن, پرتاب پا و ... بسیار حیاتی است. زانویی با آسیب دیدگی رباط ACL بسیار برای صدمه دیدگی در منیسک و تغییرات تخریبی ( آرتروز ) مستعد است. فرکانس: در آمریکا سالیانه 200000 آسیب مرتبط با ACL ایجاد می گردد که 95000 مورد آن پارگی رباط صلیبی قدامی است. همچنین سالیانه حدود 100000 بازسازی رباط توسط جراحی انجام می شود.بروز آسیب به این رباط در ورزشهایی مثل فوتبال, بسکتبال و اسکی بیشتر است.همچنین احتمال ایجاد این آسیب در زنان 7/9- 5/2 برابر مردان است ( در سطح یکسانی از فعالیت بیومکانیک ورزشی:
هنگامی که ACL صدمه ببیند ترکیبی از حالت حرکت به جلوی درشت نی نسبت به ران و چرخش به خارج و داخل بیش از حد استخوان درشت نی رخ می دهد.متوسط قدرت رباط صلیبی قدامی در برابر کشش حدود 2160 نیوتن می باشد که این مقدار بطور قابل ملاحظه ای کمتر از متوسط توان رباط صلیبی خلفی و تقریباً نصف رباط جانبی داخلی زانو است. شرح حال: با یک شرح حال مناسب که تاکید آن بر مکانیسم آسیب و شناسایی آسیب های احتمالی قبلی است و معاینه مناسب می توان در اغلب موارد آسیب ACL را تشخیص داد. در ورزشهای غیر تماسی: - یک صدای تق همراه با آسیب ACL شنیده شده یا خیر. معمولاً این صدا هنگامی که فرد ناگهان تغییر مسیر داده یا ناگهان در هنگام دویدن ایستاده است و یا در هنگام افتادن روی پا بعد از پرش شنیده شده و بدنبال آن التهاب ایجاد شده است. - در خلال چند ساعت خون در مفصل تجمع پیدا کرده است. - فرد معمولاً نتوانسته است بخاطردرد و تورم یا ناپایداری زانو به فعالیت ادامه دهد در ورزشهای تماسی و ضربات با انرژی بالا: - این صدمات رباط ACL معمولاً با آسیب دیدگی سایر رباطهای زانو یا منیسک ها همراهی دارد - اعمال یک نیروی شدید از سمت خارج به داخل به زانو می تواند منجر به یک سه گانه آسیب دیدگی شامل آسیب ACL, آسیب رباط جانبی داخلی زانو و آسیب تاخیری منیسک داخلی شود. معاینه بالینی: •مشاهده دقیق زانو برای بررسی تجمع مایع یا تغییر شکل استخوانی ( شکستگی احتمالی ) طبق تحقیقات انجام شده در آسیب استخوانی تجمع سریع مایع در مفصل 72% ارتباط با آسیب رباط صلیبی قدامی دارد.
• معاینه دامنه حرکات مفصل زانو بخصوص بازشدن کامل زانو که اگر نشود امکان آسیب همراه در منیسک را مطرح می کند.• لمس ساختارهای استخوانی امکان دارد منجر به شناسایی شکستگی استخوان درشت نی شود.
• لمس خطوط مفصلی زانو برای ارزیابی آسیب احتمالی منیسک ها لازم است. همچنین باید رباطهای جانبی زانو معاینه شوند. انجام Lachman test بعد از رفع یا کاهش درد بیمار باید برای ارزیابی رباط ACL صورت گیرد به این صورت که فرد روی تخت خوابیده و زانو را در وضعیت خم شدگی 20 تا 30 درجه قرار می دهیم با دست چپ ران را می گیریم و با دست راست پشت قسمت فوقانی ساق را به جلو و طرف خود می کشیم. چنانچه در سمت آسیب دیده مقدار جابجا شده به جلو نسبت به سمت سالم در پای دیگر بیش از 3 میلی متر باشد غیر عادی است و نمایانگر آسیب است.
علل آسیب دیدگی ورزشهای پر خطر برای آسیب دیدگی ACL : ورزشهای فوتبال, اسکی, بسکتبال و بیسبال مسئول 78% از جراحات مرتبط با ورزش رباط صلیبی قدامی هستند.• جنس : صدمات ورزشی زنان در زمینه پارگی رباط ACL بیشترمی باشند.
کفش ورزشی : کفش های ورزشی که کناره های آنها سفتتر و محکمتر از وسط کف آنها می باشد بیشتر فرد را مستعد صدمه دیدگی ورزشی می کند. ام آر آی: برای تشخیص آسیب های ACL حدود 95% حساسیت دارد. همچنین با آن می توان کوفتگی های استخوانی را که در 90% از موارد آسیب رباط صلیبی قدامی وجود دارند تشخیص داد. درمان(Treatment): مرحله حاد: چنانچه جراحی لازم باشد معمولاً آنرا 3 هفته به تاخیر می اندازند تا التهاب کاهش یافته و از عوارضی مثل خشکی مفصل بدنبال جراحی سریع جلوگیری شود. باید در این سه هفته عضلات جلو و عقب ران و دامنه حرکتی مفصل زانو تقویت و زیاد شود که این امر می تواند به کاهش تجمع مایع مفصلی و بدست آوردن سریع توان عضلانی بعد از عمل کمک کند. برای تصمیم به جراحی توجه به چند فاکتور مهم است مثل سطح فعالیت ورزشی قبل از صدمه دیدگی , صدمات همراه , تمایل برای ادامه همان رشته ورزشی.و میزان شلی مفصل زانو. مرحله بهبودی: - فاز اول : دو هفته اول بعد از جراحی را شامل می شود و هدف در آن رسیدن به بازشدگی کامل زانو ( Full extension ) و حفظ قدرت عضلانی عضله چهارسر رانی و کاهش تورم و نیز توانایی خم کردن زانو در حد نود درجه است.
- فاز دوم : هفته سوم تا پنجم بعد از عمل را شامل می شود و هدف در آن حفظ توانایی باز کردن کامل زانو و افزایش میزان خم شدن زانو به بیش از 90 درجه تا رسیدن به خم شدگی کامل زانو است.
- فاز سوم : هفته ششم را شامل می گردد و هدف در آن افزایش قدرت و سفتی عضلانی است و بدنبال این مرحله به آرامی به ورزش باز می گردیم.بدون انجام تمرینات کافی در دوره بعد از جراحی, بازگشت به ورزش به زمانی معادل ۹-۶ ماه نیاز دارد. یک نکته بسیار مهم:بعد از عمل جراحی ACL ,در فازهای اولیه درمانی جهت جلوگیری از نیروهای برشی که باعث فشار به رباط می گردد,تمرینات جهت تقویت عضلات اطراف مفصل زانو باید تحت نظارت متخصص جراحی ارتوپد و فیزیوتراپیست صورت گیرد.بنابراین در مراحل اولیه نباید انقباض کانسنتریک عضله چهارسر(مثلا بالا آوردن فعال ساق پا درحالیکه زانو خم می باشد) انجام شود بلکه جهت جلوگیری از ضعف و آتروفی این عضله, انقباض ایزومتریک درحالیکه زانو صاف می باشد قابل انجام است.در فازهای اولیه جراحی ACL ,بیشتر بر تقویت عضله همسترینگ تاکید می شود و همچنین به تدریج پیشرفت بیمار به سمت تمرینات زنجیره بسته می باشد. بنابراین برای حصول بهترین نتیجه به ویژه درارتباط با ورزشکاران حرفه ای,کنترل و پیشرفت تمرینات باید توسط گروه درمانی مربوطه صورت گیرد. پای ضربدری(ژنووالگوم)-پای پرانتزی(ژنوواروم) تغییر شکل مفصل زانو به چهار حالت دیده می شود که عبارتنداز: -والگوس(valgus):زاویه دارشدن زانو به خارج -واروس(varus):زاویه دارشدن زانو به داخل -رکورواتوم(recurvatum):زاویه دارشدن زانو به سمت عقب که به این حالت هیپراکستنش(Hyper extension) نیز گفته می شود.این حالت در خانم ها و کسانی که دچار شلی لیگامانی هستند شایع تر است. -آنتی ورژن(anteversion):زاویه دار شدن به طرف جلو. اصطلاح والگوس به استخوانی که نسبت به مفصل در دیستال(قسمت پایین) قرار دارد مربوط می شود که در مفصل زانو این استخوان تیبیا(درشت نی) است.والگوس اصطلاحی است که به سمت خارج اشاره دارد.در حالت طبیعی و نرمال تیبیا در مقایسه با فمور(ران) مقدار کمی زاویه والگوس دارد(حدود 7 درجه).بنابراین در حالت ایستاده, استخوان تیبیا تقریبا در امتداد استخوان ران قرار می گیرد که در این وضعیت درحالیکه قوزک ها به هم چسبیده اند فاصله ای بین زانوها وجود ندارد.این زاویه(زاویه والگوس) درخانم ها نسبت به آقایان کمی بیشتر است. پای ضربدری(Genu Valgum or Knock Knees): زاویه والگوس بیش از حد طبیعی است و در حالت ایستاده, قوزک ها از هم فاصله می گیرند درحالیکه زانوها به یکدیگر چسبیده اند. پای پرانتزی(Genu Varum or Bow Legs):در این بیماران درحالت ایستاده,زانوها از هم فاصله داشته,درحالیکه قوزک ها به هم چسبیده اند و پاها حالت پرانتز می گیرند. علل تغییر شکل های مفصل زانو: 1- فیزیولوژیک 2-عدم یکنواختی صفحات رشد اتتهای تحتانی ران,انتهای فوقانی درشت نی و نازک نی(فیبولا).عدم یکنواختی صفحات رشد به چند دلیل اتفاق می افتد که عبارتنداز:تروما(ضربه), عفونت ها, استئوکندروز صفحه رشد انتهای فوقانی درشت نی, بیماری های متابولیک و تغذیه ای(مثل راشیتیسم) و موارد عدم تعادل عضلانی(مثل پولیومیلییت). 3-بد جوش خوردن شکستگی های اطراف مفصل زانو 4-بیماری های نادر مثل دیسپلازی های استخوانی و استئوژنزامپرفکتا 5-آسیب رباط ها(لیگامان ها)ی مفصل زانو یک نکته مهم: پرانتزی شکل شدن زانوها در اطفالی که تازه به راه افتاده اند غالبا فیزیولوژیک بوده و خود به خود اصلاح می شود.این تغییر شکل در کودکانی که زودتر از معمول راه می افتند شایع تر است.پرانتزی شکل شدن زانوها معمولا تا 18 ماهگی اصلاح شده و احتیاجی به درمان ندارد. در کودکان بیش از دو سال,والگوس زانوها غالبا با کف پای صاف همراه بوده و می توان آن را با کفش طبی اصلاح کرد و در اکثر موارد تا 6 سالگی برطرف می شود. گاهی والگوس زانو در سنین بالاتر در دختران چاق دیده می شود,که خود عامل مساعد کننده ای برای دررفتگی مکرر کشکک(پاتلا) است. درمان (Treatment): درمان بیماری اصلی که باعث تغییر شکل زانو شده ضروری است. درصورتیکه دفورمیتی یا تغییرشکل خفیف باشد زاویه دار شدن زانو را می توان با کفش طبی درمان کرد.برای اصلاح والگوس از Medial heel wedge(بلندکردن قسمت داخلی پاشنه) و جهت اصلاح واروس از Lateral heel wedge(بلندکردن قسمت خارجی پاشنه) استفاده می شود.دراین کودکان درصورتیکه تغییرشکل شدیدتر باشد علاوه بر تجویز کفش طبی باید بریس مناسبی را به کار برد. در کودکانی که درمان های فوق موثر نباشد و یا تغییر شکل خیلی شدید باشد باید آن را با عمل جراحی اصلاح کرد که ممکن است بستن صفحه رشد در یک طرف و یا استئوتومی انجام گردد.پس از بسته شدن صفحه رشد,کفش طبی و بریس تغییرشکل را اصلاح نکرده و باید عمل استئوتومی صورت گیرد.نوع ومحل استئوتومی باید در استخوانی انجام گردد که حداکثر تغییرشکل در آن وجود دارد. عموما بعد ازعمل جراحی, بیمار باید تحت درمان تکمیلی فیزیوتراپی قرار گیرد.فیزیوتراپی با هدف کاهش درد, افزایش دامنه حرکتی مفصل, جلوگیری از ضعف و آتروفی عضلات و راه اندازی بیمار در اولین فرصت ممکن انجام می گردد. پایان |
||||||
لینک های ثابت مطلب: | ||||||
|
||||||
مطالب مشابه : | ||||||
|
|
||
برای ارسال نظر، باید در سایت عضو شوید. |
||